دریچه بازدید در سیستم فاضلاب (clean out) چیست؟

دریچه ای است که در موقع گرفتگی سیفون، لوله ها، زانویی ها و غیره برای رفع گرفتگی و

تمیز کردن بدون نیاز به شکافتن ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد. در هر سیستم فاضلاب باید تعداد کافی دریچه بازدید در پاین ترین نقطه هر لوله فاضلاب قائم، در سر زانو سه راهه ها موقع اتصال یک لوله فرعی به لوله اصلی

دیگر، در هر تغییر مسیر و بالاخره در لوله اصلی فاضلاب ساختمان که از دیوار خارجی عبور می کند نصب نمود. 

دریچه بازدید اغلب توسط وصاله سه راهه y شکل در مسیر لوله فاضلاب نصب می شوند.

برای لوله های فاضلاب تا قطر ۴ اینچ، لوله منتهی به دریچه بازدید باید برابر با همان قطر لوله فاضلاب باشد و برای لوله ای فاضلاب با قطر بیشتر از ۴ اینچ، قطر لوله منتهی به دریچه بازدید باید حداقل ۴ اینچ و یا بیشتر در نظر گرفته شود. برای لوله های زیر زمینی با قطر بیشتر از ۱۰ اینچ باید یک سوراخ آدم رو با زانویی ۹۰ درجه در فواصل حداکثر تا ۱۵۰ فوت نصب شود. دهانه دریچه باید حدود ۲ اینچ بالاتر از سطح کف قرار گیرد تا کار تمیز کردن لوله

ها براحتی صورت پذیرد. برای لوله های فاضلاب افقی به قطر ۴ اینچ یا کمتر، در هر ۵۰ فوت و برای لوله ای با قطر بیش تر در هر ۱۰۰ فوت باید یک دریچه بازدیدنصب شود. دهانه دریچه بازدید توسط درپوش بسته می شود.

🔶الف) به منظور بازدید و رفع گرفتگی احتمال لوله های فاضلاب در نقاط زیر باید دریچة بازدید نصب شود:

🔸۱) در بالاترین نقطه هر شاخه انشعاب افقی؛

🔸۲) در محل تغییر امتداد لوله های افقی فاضلاب، در صورتی که زاویه تغییر جهت لوله بیش از ۴۵ درجه باشد؛

🔸۳) در پایین ترین قسمت لوله قائم فاضلاب، قبل از زانوی پایین لوله؛

🔸۴) در نقاطی روی لوله قائم فاضلاب که برای آزمایش با آب دریچه دسترسی لازم است؛

🔸۵) روی لوله اصلی افقی فاضلاب، حداکثر به فاصله ۳۰ متر از یکدیگر؛

🔸۶) در خروج لوله اصلی افقی، بلافاصله بعد از خروج از ساختمان.

🔷ب) اندازة دریچة بازدید

🔹۱) روی لوله کشی فاضلاب، تا قطر نامی ۱۰۰ میلی متر (۴ اینچ)، اندازه دریچه بازدید باید برابر با قطر نامی لوله فاضلاب باشد.

🔹۲) در لوله کشی فاضلاب با قطر نامی بیش از ۱۰۰ میلی متر، اندازه دریچه بازدید باید ۱۰۰ میلی متر باشد.

🔹۳) در لوله کشی افقی فاضلاب اصلی ساختمان با قطر نامی بیش از ۲۰۰ میلی متر (۸ اینچ)، برای بازدید باید آدم رو نصب شود. درپوش آدم رو باید در محل خود کاملاً مستقر، پایدار وگازبند باشد.

🔶پ) نصب دریچه بازدید

🔸۱) دریچه بازدید باید در جایی و به ترتیبی نصب شود که دسترسی به آن آسان باشد و به سهولت بتوان از آن نقطه با فرستادن فنر، یا ابزار دیگر، گرفتگی لوله را برطرف کرد. فاصله دریچه بازدید از دیوار مقابلش باید دست کم ۴۵ سانتی متر باشد.

🔸۲) دریچة بازدید که روی لوله فاضلاب نصب می شود باید با واشر مناسب و پیچ و مهره کاملاً آب بند و گازبند شود تا فاضلاب از آن نقطه به داخل ساختمان نشت نکند و گازهای داخل لوله به فضاهای داخل ساختمان نفوذ پیدا نکند.

🔸۳) اگر لوله افقی یا قائم در اجزای ساختمان دفن شود، دسترسی به دریچه بازدید باید با نصب یک دریچه که تا سطح تمام شدة کف یا دیوار ادامه دارد، امکان پذیر شود.

🔸۴) دریچه بازدید باید طوری روی لوله فاضلاب قرار گیرد که دهانه آن در خلاف جهت جریان فاضلاب یا عمود بر آن باشد.

🔸۵) اگر دریچه بازدید در محلی نصب شود که احتمال یخ زدن آب داخل لوله باشد، باید آن را در برابر یخ زدن حفاظت کرد.

🔸۶) نصب دریچه بازدید در فضاهای تهیه مواد خوراکی (مانند نانوایی، قصابی، شیرینی پزی و فضاهای پخت و پز) مجاز نیست.

لوله تلفیقی 5 لایه چیست

لوله تلفیقی 5 لایه، تلفیقی از فلز و بسپار (پلیمر) می باشد. در کشور ما عموما فلز اینگونه لوله ها که در لوله کشی آب مصرف می شوند، آلومینیوم می باشد. بسپار مصرفی در لوله های 5 لایه به سه گروه عمده زیر تقسیم می شود:

1- PE

2- PERT

3- PEX

 

نحوه چیدمان لایه به این قرار است:

لایه فلزی (آلومینیوم) در وسط قرار می گیرد. 2 لایه بسپار به نقش لایه های داخلی و خارجی لوله را بازی می کنند. 2 لایه بسیار نازک که معمولا با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند در دو طرف لایه فلزی واقع شده اند و رل چسب را بازی می کنند. جنس این دو لایه بسپار بوده و عمدتا پایه LLDPE است.

روش نامگذاری لوله های 5 لایه

 

لوله های 5 لایه را بر اساس بسپار (پلیمر) و فلز به کار رفته در آنها نامگذاری می کنند. در این روش نامگذاری، از چپ به راست ابتدا بسپار لایه داخلی، سپس فلز میانی و در آخر بسپار لایه خارجی قرار داده می شود. به عنوان مثال PE-Al-PE لوله 5 لایه ایست که بسپار لایه های داخلی و خارجی آن پلی اتیلن است.

دسته بندی لوله های 5 لایه بر اساس بسپار بکار رفته در آنها

1- PE: پلی اتیلن یکی از بسپارهای متعارف برای استفاده در لایه های داخلی و خارجی لوله های 5 لایه است. پلی اتیلن مناسب از نوع HDPE می باشد. ساختار مولکولی پلی اتیلن به گونه ای است که امکان تحمل فشار در دمای بالا را ندارد. به همین علت از آن فقط برای آب سرد استفاده می کنند. یکی از مهمترین مصارف لوله های 5 لایه PE-Al-PE پکیج های انشعاب آب شهری است که توسط ادارات آب و فاضلاب برای نصب کنتور آب تهیه می شود. 

هرچند برخی از ادارات آب و فاضلاب فقط از لوله های 5 لایه PEX-Al-PEX برای این منظور استفاده می کنند و دلیل این اقدام را حل شدن پلی اتیلن توسط کلر محلول در آب که نهایتا منجر به سوراخ شدن لوله ها می گردند، عنوان نموده اند.

2- PERT: نوعی پلی اتیلن است که مولکول های آن دارای پیوند طولی بین یکدیگر هستند. این پیوندهای طولی باعث می شود این بسپار توان تحمل فشار بیشتری را نسبت به HDPE داشته باشد. براساس اطلاعات ارائه شده توسط شرکتUPONOR که بزرگترین تولید کننده لوله های 5 لایه در اروپاست، لوله های 5 لایهPERT-Al-PERT برای دمای حداکثر 70 درجه سانتیگراد در فشار 10 بار برای شرایط بلند مدت کاری طراحی شده اند. از آنجائیکه در سیستم لوله کشی شوفاژ در بسیاری از مواقع خصوصا به هنگام استفاده از پکیچ شوفاژ دیواری دمای آب به حدود 90 درجه می رسد، این نوع لوله برای سیستم مذکور مناسب نیست. (متاسفانه برخی شرکت های داخلی تعمدا شرایط کاری کوتاه مدت  که بر اساس کاتالوگ های UPONOR، 95 درجه درج شده است جایگزین دمای بلند مدت کاری نموده اند).

 

3- PEX: نوعی پلی اتیلن است که مولکول های آن علاوه بر پیوندهای طولی، دارای پیوندهای عرضی نیز هستند. پیوندهای عرضی مولکول های پکس باعث می شود تحمل فشار در دمای بالای لوله های PEX-Al-PEX افزایش قابل ملاحظه ای نسبت به انواع مشابه داشته باشد بطوریکه در دمای 95 درجه تحمل فشار 10 بار برای شرایط بلندمت کاری دارا می باشند.بطور کلی پکس در گروه پلاستیک های گرما سخت قرار دارد حال آنکه سایر انواع پلی اتیلن در گروه پلاستیک های گرمانرم قرار می گیرد       

انتخاب هد پمپ آب خانگی

🔶بدست آوردن فشار پمپ آب خانگی جهت آپارتمان

برای بدست آوردن فشار مورد نیاز پمپ آب مناسب جهت منزل مسکونی خود ابتدا باید تعداد طبقات منزل خود را در عدد 3 ضرب کنید که این عدد 3 همان ارتفاع کف تا سقف هر طبقه می باشد. 

⚠️به عنوان مثال : اگر ساختمان مورد نظر شما دارای شش طبقه همراه با یک طبقه پارکینگ و یک طبقه زیر زمین می باشد تعداد طبقات این ساختمان هشت طبقه می باشد و زمانی که در عدد 3 ضرب گردد به عدد بیست و چهار می رسیم که این عدد ارتفاع حدودی محلی است که پمپ آب از زیر زمین تا طبقه ششم باید توانایی انتقال آب را داشته باشد.

سپس به منظور بدست آوردن فشار مناسب آب در پشت هر شیر آب یا رایزر عددی را که از ضرب تعداد طبقات منزل خود در عدد 3 بدست آورده ایم را با عدد 30 جمع کرده و فشاری در حدود 2 تا 3 بار را در پشت هر شیر آب در تمامی طبقات خواهیم داشت. به عنوان مثال : اگر ساختمان هشت طبقه ای بالا را با احتساب ارتفاعی که از زیر زمین تا طبقه ششم بدست آوریم که عدد 24 متر را نشان می داد با عدد 30 متر جمع کنیم، فشاری که پمپ آبانتخاب شده باید ایجاد کند عدد 54 متر یا 5/5 بار را نشان می دهد که این ارتفاع مناسب و فشاری ایده ال را ایجاد می کند.

حال با بدست آوردن اولین مولفه که همان فشار پمپ آبمی باشد ما قادر خواهیم بود که پمپ آب صحیح را از این نظر مورد بررسی و انتخاب قرار داده و در جهت خرید پمپآب اقدام نماییم.

🔶بدست آوردن فشار پمپ آب خانگی جهت ویلا 

برای بدست آوردن فشار مورد نیاز پمپ آب  مناسب جهت ویلای خود این انتخاب به دو شکل امکان پذیر می باشد.

🔸در شکل اول : پمپ آب دقیقا در زیر ویلا قرار می گیرد که به منظور محاسبه فشار این پمپ آب به همان روش محاسبه فشار پمپ آب خانگی جهت منزل مسکونی اقدام می کنیم. 

⚠️به عنوان مثال: اگر ویلای شما دوبلکس یا دو طبقه باشد و در طبقه بالا از سرویس بهداشتی و حمام نیز بهره ببرید. فشار مورد نیاز پمپ آب از ضرب عدد 3 در 2 طبقه و جمع آن با عدد 30 بدست می آید که طبق این روش پمپ آب مورد نیاز شما باید فشار 36 متر را داشته باشد تا بتواند فشاری معادل 2 تا 3 بار را پشت تمامی شیرها در هر دو طبقه ایجاد کند.

حال با بدست آوردن اولین مولفه که همان فشار پمپ آب می باشد پمپ آب صحیح را از این نظر مورد بررسی و انتخاب قرار داده و در جهت خرید پمپ آب اقدام نماییم.

🔸در شکل دوم : پمپ آب با فاصله از ویلا قرار داشته و به منظور محاسبه فشار این پمپ آب ابتدا باید طول مسیر را بدست آورده و هر 10 متر آن را یک متر محاسبه کرد سپس ارتفاع تعداد طبقات ویلا را با ارتفاع طول مسیر جمع کرده و عدد بدست آمده را با عدد 30 دوباره جمع می کنیم تا فشار مناسب پمپ آب را بدست آوریم. به عنوان مثال اگر طول مسیر پمپ آب تا ویلا 100 متر باشد، از تقسیم این عدد به عدد 10 به ارتفاع 10 متر می رسیم و اگر ویلا دوبلکس باشد و در طبقه دوم از حمام و سرویس بهداشتی بهره ببریم ارتفاع این دو طبقه 6 متر بوده و از جمع 10 متر ارتفاع طول مسیر و 6 متر ارتفاع دو طبقه و جمع این دو با عدد 30 به ارتفاع 46 متر رسیده و پمپ آب خانگیمورد انتخاب باید قادر به انتقال آب تا 46 متر ارتفاع ستون آب باشد تا فشاری بین 2 تا 3 بار را پشت هر شیر آب ایجاد کند.

حال با بدست آوردن اولین مولفه که همان فشار پمپ آب می باشد ما قادر خواهیم بود که پمپ آب صحیح را از این نظر مورد بررسی و انتخاب قرار داده و در جهت خرید پمپ آب اقدام نماییم.

سپتیک تانک

سپتیک تانک ساده ترین و پر کاربردترین واحد مورد استفاده در تصفیه فاضلاب به ویژه فاضلاب های بهداشتی - انسانی است. سپتیک تانک مخزنی است که در آن فاضلاب به کمک فرایندهایی از قبیل ته نشینی، شناور سازی و بیولوژیکی تصفیه می گردد. از  سپتیک تانک ها بطور گسترده ای در واحدهای مسکونی و ویلایی، مجتمع های مسکونی و اداری، کارگاه های عمرانی و ساختمانی، کارخانجات تولیدی و صنعتی، هتل ها، رستوران ها، و مجتمع های تفریحی و ورزشی استفاده می شود. 

 هر سپتیک تانک از اجزای مختلفی تشکیل شده است. اجزای مهم هر سپتیک تانک عبارتند از:

1- سیستم ورودی فاضلاب: شامل لوله و بافل (میانگیر) ورودی است. 

2- مخزن اولیه سپتیک تانک: که بیشترین حجم سپتیک تانک را به خود اختصاص داده و معمولا 70-60 درصد حجم کل سپتیک تانک مربوط به این بخش است.

3- دیواره جداکننده: که باعث جلوگیری از ورود لجن و چربی و روغنهای شناورشده به مخزن زلال سازی می شود.

4- مخزن زلال سازی: این مخزن تقریبا 30 درصد حجم کل سپتیک تانک را شامل شده و در آن فاضلاب عاری از مواد قابل ته نشینی و شناوری تجمع می یابد.

5- خروج بیو گاز (تهویه): از طریق این مجرا گازهای تولید شده ناشی از فرآیندهای بی هوازی تصفیه فاضلاب که عمدتا متان است از سپتیک تانک خارج می گردد.

6- سیستم خروجی فاضلاب: شامل بافل و لوله خروجی سپتیک تانک می باشد.

 

مکانیزم عملکرد سپتیک تانک

ابتدا فاضلاب از طریق لوله ورودی وارد بخش اول سپتیک تانک می شود. این بخش که توسط یک دیواره جدا کننده از بخش دوم مخزن جدا شده است، حجمی معادل دو سوم از کل حجم سپتیک تانک را شامل می شود. با ورود فاضلاب به این بخش، مواد معلق و ذرات خارجی به سبب وزن بیشتر خود به سمت پایین حرکت کرده و در کف مخزن ته نشین می شوند. روغن و چربی ها نیز به دلیل اینکه دارای وزن مخصوص کمتری نسبت به فاضلاب هستند، به سمت بالا حرکت نموده و بر روی سطح شناور می گردند.

     تجمع مواد ته نشین شده در کف مخزن باعث ایجاد توده ای از لجن شده و میکروارگانیسم ها و باکتری ها در آن تکثیر یافته و رشد می کنند. واکنش های بیولوژیکی که در جریان تکثیر و رشد آنها اتفاق می افتد باعث می شود که مواد آلی آلاینده تجزیه شده و فاضلاب تصفیه گردد. انجام این واکنش ها همچنین سبب تبدیل حجم قابل توجهی از لجن به بیوگاز و کاهش حجم لجن می شود. بیوگاز تولید شده که عمدتاً متان است از طریق لوله خروج بیوگاز از سپتیک تانک خارج می گردد.

     در ادامه پساب بخش اول با عبور از مسیر ارتباطی تعبیه شده در دیوار جداکننده، وارد بخش دوم سپتیک تانک می وارد بخش دوم سپتیک تانک می شود. در این بخش ذرات بسیار ریز چربی و روغنی که در فاضلاب باقی مانده باشد، بر روی سطح شناور می گردند. در نهایت پساب زلال شده از طریق لوله خروجی از سپتیک تانک خارج می شود.

لجن انباشته شده در سپتیک تانک پس از حدود دو سال نیاز به تخلیه دارد. به هنگام تخلیه بهتر است، کمی از لجن را در سپتیک تانک باقی گذاشت. زیرا این لجن حاوی میکروارگانیسم ها و باکتری های موثر در تصفیه بوده و تخلیه کامل آنها باعث طولانی شده زمان راه اندازی مجدد بخش بیولوژیکی سپتیک تانک می شود.

موارد کاربرد سپتیک تانک

ویژگیهای سپتیک تانک سبب کاربرد گسترده آنها در بخش های مختلف خانگی، بهداشتی و صنعتی شده است. برخی از اصلی ترین موارد کاربرد سپتیک تانک ها عبارتند از:

1- پیش تصفیه و تصفیه مقدماتی فاضلاب بهداشتی واحدهای مسکونی، مجتمع های تجاری و اداری، هتل ها و رستوران ها به دلیل قوانین شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست

2- حذف ذرات قابل ته نشینی، چربی و روغن های موجود در فاضلاب رستوران ها و سالن های غذا خوری جهت جلوگیری از پر شدن سریع چاه جذبی و گرفتگی لوله ها به سبب تجمع چربی و ذرات درشت قابل ته نشین

3- متعادل سازی و پمپاژ فاضلاب در سیستم های تصفیه فاضلاب

نکات مهم در خصوص کنترل لوله کشی های ساختمان:

آزمایش نشت شبکه لوله کشی آب مصرفی ساختمان، طبق بند 16-4-9-2 مبحث 16 مقررات ملی ساختمان الزامی است. پیش از انجام آزمایش و تأیید لوله کشی، هیچ یک از اجزای لوله کشی نباید با عایق یا اجزای ساختمان پوشانده شوند. در هنگام آزمایش همه اجزای لوله کشی باید آشکار و قابل بازرسی باشد.

پس از خاتمه لوله کشی و قبل از نصب لوازم بهداشتی باید دهانه های باز به طور موقت بسته شود و لوله کشی به تدریج با آب پر شود و کاملا هواگیری شود. قبل از اقدام به آزمایش باید شبکه لوله کشی به مدت حداقل دو روز پر از آب نگه داشته شود.

⚠آزمایش باید با فشار آب و تلمبه مخصوص مجهز به فشار سنج با فشار حداقل 10 بار انجام شود و فشار سنج در بالاترین قسمت لوله کشی مورد آزمایش نصب شود. مدت آزمایش یک ساعت است و در صورت بروز عیب، باید رفع عیب انجام شده آزمایش تکرار شود.

علاوه بر آزمایش قسمت به قسمت یا کامل لوله کشی، باید پس از خاتمه کار و نیز پس از نصب لوازم بهداشتی، آزمایش فشار با آب انجام گیرد.

آزمایش لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان طبق بند 16-5-5-1 مبحث 16 مقررات ملی ساختمان الزامی است.

آزمایش لوله کشی در دو مرحله، قبل از نصب لوازم بهداشتی و بعد از نصب لوازم بهداشتی به مدت 15 دقیقه انجام خواهد شد. قبل از انجام آزمایش و تأیید لوله کشی نباید هیچ یک از اجزای لوله کشی با رنگ یا اجزای ساختمان پوشیده شود. به هنگام آزمایش باید تمام اجزای لوله کشی فاضلاب آشکار و قابل بازرسی باشد.

آزمایش با آب به صورت قسمت به قسمت (یا یکجا) انجام خواهد شد. فشار آزمایش 3 متر ستون آب (3/0 بار) است و در خلال آن هیچ یک از قطعات و اتصالات نباید از خود نشت نشان دهند (تست شامل لوله هواکش نمی شود). آزمایش نهایی با هوا انجام می شود و در خلال آن لوله هواکش و لوله تخلیه مسدود و هوا با فشار 25 میلی متر ستون آب (025/0 بار) به شبکه تزریق می شود که به مدت 15 دقیقه نباید از خود کاهش فشار نشان دهد.

نصب شیرآلات

اگر شیر آلات روی دیوار  نصب می شوند، فاصله نصب شیر آب گرم و سرد باید برابر استاندارد باشد.

معمول ترین فاصله بین دو شیر آب یاد شده 16 و در برخی موارد 

18 سانتی متر است.

فواصل نصب شیر آلات تا کف تمام شده به طور خلاصه:

1) توالت ایرانی حدود 45 تا 50 سانتیمتر .

2) لوله ورود آب فلاش تانک 1/65 متر 

3) لوله ورود آب فلاش والو 90 سانتیمتر .

4)شیر آشپزخانه اگر به دیوار متصل گردد 1/15 متر .

5) شیر پیسوار روشویی 50 سانتیمتر

6) شیر دوش 80 تا 90 سانتیمتر . لوله عمودی ( علم ) دوش باید توسط بست به دیوار پشت دوش متصل گردد . 

⚓منبع : نشریه 55

معرفی و دانلود نشریه ۱۲۸ تاسیسات مکانیکی از وب سایت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور :

✅ نشریه 1-128

مشخصات فنی عمومی تاسیسات مکانیکی ساختمان جلد اول: تاسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع

http://bpms.mporg.ir/tecfiles/code128-1.pdf

✅ نشریه 2-128

مشخصات فنی عمومی تاسیسات مکانیکی ساختمان ها جلد دوم:تاسیسات بهداشتی 

http://bpms.mporg.ir/tecfiles/code128-2.pdf

✅ نشریه 3-128

مشخصات فنی عمومی تاسیسات مکانیکی ساختمان ها - جلد سوم: کانال کشی

http://bpms.mporg.ir/tecfiles/code128-3.pdf

✅ نشریه 4-128

مشخصات فنی عمومی تاسیسات مکانیکی ساختمان ها - عایق کاری

http://bpms.mporg.ir/tecfiles/code128-4.pdf

✅ نشریه 5-128

مشخصات فنی عمومی تاسیسات مکانیکی ساختمان ها - جلد 5 لوله های ترموپلاستیک

http://bpms.mporg.ir/tecfiles/code128-5.pdf

✅ نشریه1-6-128

مشخصات فنی عمومی تاسیسات مکانیکی ساختمان - جلد ششم: نقشه های جزییات (قسمت اول)

http://bpms.mporg.ir/tecfiles/code128-6-1.pdf

دانلود

✅ نشریه 2-6-128

مشخصات فنی عمومی تاسیسات مکانیکی ساختمان (جلد ششم) نقشه‌های جزئیات (قسمت دوم) 

http://bpms.mporg.ir/tecfiles/code128-6-2.pdf